Kartka z dziejów kościoła katolickiego w Rosyi : biskupstwo mińskie
/ opisał wg źródeł wiarygodnych X. Y. Z.
(Sułkowski, Wincenty A. (1823-ca 1890))

nakł. i druk Wł. L. Anczyca i Spółki,
Kraków 1889 r. str. 96-98

b) Dekanat miński w powiecie.

2) Kamień, starodawna nędzna mieścina w zachodniej stronie powiatu mińskiego nad rzeczką Kamionką, przy drodze idącej z Iwieńca do Nalibok. Kościoł farny, pierwotnie murowany wzniósł wojewoda Jan Zabrzeziński w r. 1522, uposażając kościoł i altaryę a przy nich trzech księży w 30 włók ziemi. Po spaleniu się kościoła, dziedziczka Kamienia Elżbieta z Dołmatów-Isajkowskich Białozorowa w r. 1679 ponownie kościoł wystawiła z drzewa, pomnażając uposażenie probostwa 5 włókami ziemi i roczną pensyą 2333 złp. Parafian w r. 1885 było 8232 dusz, bez księdza. Kościoł ten ma 6 ołtarzy, niegdyś starannie, obecnie bardzo niedbale utrzymany; zakrystya odarta z najkosztowniejszych pamiątek, jak drogocennych a pamiątkowych aparatów i sprzętów do służby bożej używanych, które rozpusta i chciwość niegodnych sług ołtarza zaprzepaściła. Kamień z kilku folwarkami stanowi majątek mający 155 włók obszaru dworskiego, i jest własnością starodawnej rodziny polskiej Łaszczów. W r. 1863 parafię obsługiwało dwóch księży, obecnie ani jeden.

Parafia kamieńska miała swą filię we wsi Chotowie, kościoł murowany, bardzo dawny, bo jeszcze w r. 1535 przez Jana Zabrzezińskiego, fundatora parafii w Kamieniu wystawiony i 7 włokami ziemi oraz 1200 złp. rocznej pensyi czyli annuaty dla księdza uposażony. Od r. 1876 cerkiew. Wieś Chotowa leży na samej granicy gub. wileńskiej na południe w prostej linii od Kamienia o milę drogi odległa. Ma obszaru dworskiego 3226 morgów, należy do rodziny Łęskich.

Kul, wieś w powiecie Mińskim nad rzeką Ussą, złożona z 20 osad i dworu, własność rodziny Brzozowskich ma obszaru dworskiego 195,5 włók Ludność katolicka, kaplica z. drzewa na cmentarzu miejscowym.

3) Iwieniec miasteczko nad rzeką Wołmą o 4 mile od Mińska, niegdyś dziedzictwo parowiekowe Sołłohubów, od r. 1810 własność polskiej rodziny Plewaków.  Kościół modrzewiowy wystawił w r. 1606 Jan Dowojna podskarbi W. Litewski, podtrzymywali i nadania powiększali późniejsi dziedzice Iwienieccy, Sołłohubowie. W chwili zaboru majątków duchownych przez rząd, uposażenie probostwa stanowiły 33 włóki ziemi i 2530 złp. rocznej annuaty od dworów. W chwili kassaty kościoła w r. 1868 było parafian 5560 dusz. Proboszczem był ks. Wincenty Minialgo, a wikaryuszem ks. Adolf Narkiewicz, obaj zesłani na Sybir, zkąd dotąd, mimo tylu manifestów carskich amnestyjnych nie powrócili. Pierwszy z nich rodzony w r. 1820, wyświęcony w r. 1845, drugi urodz. w r. 1831, wyświęcony zaś w r. 1860. Jedyną pociechą dla tak licznej parafii pozostała kaplica z drzewa na cmentarzu miejscowym; kościoł przerobiony na cerkiew.
W Iwieńcu oprócz kościoła parafialnego był jeszcze do r. 1845, klasztor i kościoł ks. Franciszkanów, których tu osadził w r. 1702 głośny z miłości
swej dla kościoła Teodor Wańkowicz starosta poduświacki, założyciel kilku klasztorów i parafij. Zakonnicy dla szerzenia oświaty wśród ludu otrzymali w uposażeniu 25 włók ziemi a z okolicznych dworów pobierali rocznie annuaty 6000 złp. Z klasztoru od r. 1845 koszary a z kościoła cerkiew.
Do parafii tej należały następujące filie:

Dutka wieś leżąca na drodze z Kojdanowa do Iwieńca stanowi część majątku K u l, wspomnianego w opisie parafii Kamień. Jest własnością Brzozowskich. Kościół modrzewiowy wystawił w r. 1610 Jan Sołłohub, kasztelan. Pleban lwieniecki za nabożeństwo tu kilka razy do roku odprawiane otrzymywał annuaty 200 rubli. Kościoł choć jeszcze nie zabrany, jednak już od lat dwudziestu zamknięty, pustoszeje.

Starzynki wieś o pół mili od I wieńca leżąca, kościoł modrzewiowy wystawił w r. 1679 Hieronim Sanguszko, a w r. 1856 z gruntu odnowił proboszcz iwieniecki ks. Minialgo Wincenty. Uposażenie filialisty stanowiły 6 włók ziemi i go rubli annuaty z dworu. Od r. ł868 cerkiew.

Kaplice w Tupalszczyźnie, Pokuciu i w Iwieńcu na cmentarzu.

http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=26745&from=pubindex&dirids=100